"Δεν ειν' αυτό που βλέπεις, αγάπη μου"!

Ο Ηράκλειτος (540-480 π.Χ.), αν και σύγχρονος του Παρμενίδη, έβλεπε τα πράγματα από άλλη σκοπιά.

Αυτός θεωρούσε τις αλλαγές ως το βασικότερο χαρακτηριστικό της φύσης. Κι έδειχνε εμπιστοσύνη στις αισθήσεις του και σε όσα αυτές του έλεγαν! Αν ο Ηράκλειτος έπιανε τη γυναίκα του να τον απατά, δεν μάσαγε από "δεν είναι αυτό που βλέπεις, αγάπη μου"!

"Τα πάντα ρει!", δίδασκε ο Ηράκλειτος. Όλα βρίσκονται σε κίνηση, τίποτα δεν μένει το ίδιο. Γι' αυτό και "δεν μπορούμε να μπούμε δυο φορές στο ίδιο ποτάμι". Μέχρι να βγούμε και να ξαναμπούμε, τόσο εμείς όσο και τα νερά του ποταμού έχουν αλλάξει!

Ο κόσμος ορίζεται από συνεχείς αντιθέσεις: μέρα-νύχτα, πόλεμος-ειρήνη, πλούτος-φτώχεια, χειμώνας-καλοκαίρι.

Αν δεν αρρωσταίναμε δεν θα ξέραμε τι θα πει υγεία. Αν δεν πεινούσαμε δεν θα ξέραμε τι θα πει να είμαστε χορτάτοι. Χωρίς το ασταμάτητο παιχνίδι των αντιθέσεων, ο κόσμος θα σταματούσε να υπάρχει...

Σε κάθε άνθρωπο θα συμβεί...

... αυτό που σκέφτεται ότι θα του συμβεί!

Προδιαγεγραμμένη πορεία...

Στην αρχή κοιμόμασταν σε μονό κρεβάτι...
Κατόπιν, αγοράσαμε ένα διπλό κρεβάτι...
Στη συνέχεια κοιμόμασταν σε χωριστά κρεβάτια στο ίδιο δωμάτιο...
Μετά κοιμόμασταν σε διαφορετικά δωμάτια...
Και τώρα ζούμε ο καθένας στο σπίτι του...

Εμμ. Κριαράς (103 ετών): Το μυστικό της μακροζωίας ...

... να είναι η γυναίκα σου
κακή μαγείρισσα!

Είναι αλήθεια ότι...

... θυμόμαστε τα γεγονότα
όχι όπως πραγματικά έγιναν
αλλά όπως πείσαμε τον εαυτό μας ότι έγιναν;

Οι συγγραφείς είναι...

... ηδονοβλεψίες της ζωής!
Το σπουδαιότερο ταλέντο τους είναι
να παρατηρούν τους ανθρώπους
και να "κλέβουν" τις ψυχές τους!

Τι είμαστε;

Είμαστε διηγήματα
που ζούμε
διηγούμενοι διηγήματα...

Παρμενίδης: μην πιστεύεις αυτά που βλέπεις! Η 60χρονη γυναίκα σου είναι το ίδιο κούκλα με τότε που τη γνώρισες πριν 40 χρόνια!

Στην αρχαία Ελλάδα ήταν πολύ διαδεδομένη η άποψη πως όσα υπάρχουν γύρω μας, υπήρχαν από πάντα! Τίποτα δεν μπορεί να γεννηθεί απ' το τίποτα. Κι όλα όσα υπάρχουν δεν μπορεί να εξαφανιστούν μια για πάντα...
Ο Παρμενίδης το πήγε ακόμα πιο πέρα: δεν θεωρούσε δυνατή καμία απολύτως αλλαγή. Τίποτα δεν μπορούσε ν' αλλάξει και να γίνει κάτι διαφορετικό απ' εκείνο που ήταν!
Βέβαια, οι αισθήσεις του τον πληροφορούσαν πως τα πράγματα γύρω του άλλαζαν. Όμως ο Παρμενίδης θεωρούσε πως οι αισθήσεις μάς εξαπατούν! Μας δίνουν μια λαθεμένη εικόνα του κόσμου και της πραγματικότητας.
Γι' αυτό και αρνιόταν να πιστέψει ακόμα και αυτά που έβλεπε με τα μάτια του!

Η θεωρία του Δαρβίνου με λίγες λέξεις:

α) Ο έμβιος κόσμος δεν είναι σταθερός, έχει υποστεί εξελικτική αλλαγή.
β) Η εξελικτική αλλαγή έχει μορφή κλαδιών δέντρου. Τα είδη που σήμερα υπάρχουν είναι απόγονοι ενός ή περισσότερων μακρινών προγόνων.
γ) Καινούργια είδη δημιουργούνται όταν ένας πληθυσμός διασπάται, και τα απομονωμένα τμήματά του διαφοροποιούνται
δ) Η εξελικτική αλλαγή είναι σταδιακή. Ελάχιστοι πληθυσμοί που διαφέρουν σημαντικά απ' τους γονείς τους επιβιώνουν.
ε) Βασικός παράγοντας της εξέλιξης είναι η "φυσική επιλογή". Οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τελικά επιβιώνουν και αφήνουν περισσότερους απογόνους.

Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση;

Ο φιλόσοφος Ξενοφάνης, αν και έζησε στο 570 π.Χ., και μάλλον αγνοούσε το περιεχόμενο της Παλαιάς Διαθήκης, αντιστρέφει το ιουδαϊκό και χριστιανικό δόγμα που θέλει το Θεό να έφτιαξε τον άνθρωπο κατ' εικόνα και ομοίωσή Του!
Τι μας λέει, λοιπόν, ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος; Πως δεν έφτιαξαν οι Θεοί τους ανθρώπους αλλά οι άνθρωποι τους Θεούς τους, και μάλιστα με φωνή και όψη σαν τη δική τους...
Οι Αιθίοπες φαντάζονταν τους θεούς τους μαύρους και πλατσουκομύτηδες, οι Θράκες γαλανομάτηδες και ξανθωπούς Και οι αγελάδες, αν είχαν μυαλό και χέρια, θα έδιναν στους θεούς τους αγελαδινή όψη!

Γελάστε, είναι φιλοσοφικό!

Οι περισσότεροι έχουν την εντύπωση πως οι Έλληνες φιλόσοφοι ήταν κάποιοι αγέλαστοι, σοβαροφανείς και σκουντούφληδες δάσκαλοι.
Στην πραγματικότητα, όμως, ήταν άνθρωποι εύθυμοι, κατά κανόνα αισιόδοξοι, χαμογελαστοί, που χαίρονταν τη ζωή σαν γνήσια παιδιά της φύσης. Ονόμαζαν "ηδονή" τη γλύκα της ζωής, και πίστευαν πως η χαρά και το γέλιο μάς απαλλάσσουν από το άγχος και τον φόβο, κάνουν καλό στην υγεία μας, παρατείνουν τη ζωή μας...
Ο Αριστοτέλης έλεγε πως η μέρα που πέρασε χωρίς να γελάσουμε, είναι μέρα χαμένη! Κι ο Δημόκριτος, άνθρωπος του γέλιου και της διασκέδασης, είχε το παρατσούκλι "γελασίνος", δηλ. "γελαδερός"!
Στους Έλληνες άρεσαν τα αστεία και τα ευφυολογήματα Τα θεωρούσαν ένδειξη πολιτισμού. Αλλά και οι Θεοί τους δεν πήγαιναν πίσω! Οι περίφημοι "ομηρικοί γέλωτες" αναφέρονται στα γέλια που έκαναν οι Θεοί στον Όλυμπο...

Φοβούνται τον θάνατο οι φιλόσοφοι;

Ο γερμανοεβραίος φιλόσοφος Φραντς Ρόζεντσβαϊγκ (1886-1929) υποστήριζε πως η φιλοσοφία με το να αποκηρύσσει το θάνατο, κλείνει τ' αυτιά της για να μην ακούει την κραυγή της έντρομης ανθρωπότητας!
Δυόμισι αιώνες νωρίτερα, ο Λα Ροσφουκό έλεγε πως οι ίδιοι οι κόποι που καταβάλλουν οι φιλόσοφοι για να μας πείσουν ότι δεν πρέπει να μας τρομάζει ο θάνατος αποτελούν την καλύτερη απόδειξη του πόσο τρομακτικός είναι...

Γιατί να μην είμαστε αόρατοι;

Ο Σπινόζα (1632-1677), πανθεϊστής φιλόσοφος που έζησε στην Ολλανδία, έγραψε:
"Ο προσδιορισμός είναι άρνηση. Όταν είσαι κάτι, δεν είσαι κάτι άλλο και δεν είσαι τα πάντα. Ό,τι κι αν έχεις, πάντα κάτι δεν έχεις. Επειδή είσαι ή έχεις κάτι, γι' αυτό δεν είσαι ή δεν έχεις κάτι άλλο"...
Αυτό σημαίνει πως απαραίτητο συστατικό της ύπαρξης του καθενός είναι κάποια έλλειψη! Η έλλειψη είναι στη φύση των πραγμάτων. Να αναφέρουμε μερικά παραδείγματα;
Ο άνθρωπος δεν είναι αθάνατος, ο Θεός δεν είναι θνητός, ο γονιός δεν είναι παιδί, το παιδί δεν είναι γονιός, το ζώο δεν έχει λογική, το δέντρο δεν μετακινείται, ο αέρας είναι αόρατος...

Ο Αριστοτέλης (Β)

β) Η δημιουργία του κόσμου δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης αλλά της σκόπιμης επίδρασης μιας λογικής δυνάμεως. Η πρώτη κίνηση δόθηκε απ' το Θεό ("πρώτον κινούν"). Παντού στη φύση επικρατεί σκοπιμότητα.
γ) Ο κόσμος είναι αιώνιος, έχει αρχή και τέλος, τείνει προς ανώτερα στάδια. Τα όντα που τον συγκροτούν διακρίνονται στα: άψυχα όντα (κατώτατα), φυτά, ζώα και ανθρώπους (τα μόνα με σκέψη και νόηση).
δ) Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Η ψυχή δίνει ζωή στο σώμα, το κινεί, το κατευθύνει, το οδηγεί. Ο νους είναι το ανώτερο μέρος της ψυχής.
ε) Ευτυχής είναι όποιος ζει ζωή ισορροπημένη και αρμονική. Πρέπει να τηρεί τον χρυσό κανόνα της "μεσότητας". Πρόκειται για το μέτρο που πρέπει να διακρίνει τις πράξεις μας μεταξύ δύο ακραίων καταστάσεων. Π.χ. μεταξύ της δειλίας και του θράσους προτιμάται η ανδρεία (το "μέσον").

Ο Αριστοτέλης (Α)

Γεννήθηκε στα Στάγιρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. και πέθανε στη Χαλκίδα το 322 π.Χ.
Σε ηλικία 18 ετών κατέβηκε στην Αθήνα όπου σπούδασε επί 20 έτη κοντά στον Πλάτωνα.
Το 343 π.Χ. ο Φίλιππος της Μακεδονίας του ανέθεσε την εκπαίδευση του Αλεξάνδρου. Ως παιδαγωγός του Αλέξανδρου του καλλιέργησε τη λατρεία στην "ελληνική ηρωική παράδοση" χρησιμοποιώντας, κυρίως, τα έπη του Ομήρου.
Όταν ο Αλέξανδρος έγινε βασιλιάς, ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα όπου ίδρυσε το Λύκειο (ή Περιπατητική Σχολή), εκεί που σήμερα βρίσκεται το πάρκο της Ρηγίλλης.
Τα βασικότερα σημεία της διδασκαλίας του:
α) Στην οντολογία του κυριαρχούν δύο έννοιες: η "ύλη" και η "μορφή" (ή "είδος"). Η "ύλη" εκπροσωπεί το ασχημάτιστο ον που επιθυμεί ("έχει σκοπό") να γίνει "μορφή", δηλ. να λάβει νόημα και περιεχόμενο. Ο σκοπός αυτός εμπεριέχεται στη "μορφή". "Εντελέχεια" (εν+τέλος=σκοπός) καλείται η κατάσταση κατά την οποία το ον έχει αποκτήσει την ολοκληρωμένη μορφή του που εμπεριέχει και το σκοπό του.
Η "ύλη" γίνεται "μορφή" κλιμακωτά, μέσα από τέσσερα στάδια ("αίτια"): α) το υλικό, π.χ. το ακατέργαστο μάρμαρο β) το ειδολογικό, το σχέδιο του αγάλματος όπως το συλλαμβάνει στο μυαλό του ο καλλιτέχνης πριν αρχίσει την εργασία του γ) το ποιητικό, είναι οι κινήσεις των χεριών του γλύπτη πάνω στο μάρμαρο για να του δώσει την τελική του μορφή δ) το τελικό, ο σκοπός κατασκευής του έργου από τον καλλιτέχνη.

Ο Πλάτωνας...

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 427 π.Χ. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Αρχικά ασχολήθηκε με την ποίηση, έγραψε, μάλιστα, και μια τραγωδία.
Η γνωριμία του με τον Σωκράτη τον οδήγησε οριστικά στη φιλοσοφία. Η καταδίκη και ο θάνατος του δασκάλου του (399 π.Χ.) τον συγκλόνισε. Εγκατέλειψε απογοητευμένος την Αθήνα και ταξίδεψε στην Αίγυπτο, στην Κυρήνη, στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία όπου συνδέθηκε με τον τύραννο τον Συρακουσών Διονύσιο. Τον έπεισε να προσπαθήσουν να υλοποιήσουν στην πόλη του την ιδεώδη πόλη που ο φιλόσοφος ονειρευόταν.
Τα χάλασε όμως με τον τύραννο, πουλήθηκε αρχικά ως δούλος, εξαγοράστηκε και ελευθερώθηκε απ' τον φιλόσοφο Αννίκερι και σε ηλικία 40 ετών επέστρεψε στην Αθήνα όπου και ίδρυσε την ονομαστή Ακαδημία του.
Βασικά σημεία της φιλοσοφίας του:
α) Αρχή της φιλοσοφίας είναι ο "θαυμασμός". Πρόκειται για την ισχυρή τάση, κλίση, έρωτα που οδηγεί τον άνθρωπο να αναζητεί το "όντως ον", δηλ. αυτό που υπάρχει πίσω απ' τα φαινόμενα.
β) Υπάρχουν δύο είδη όντων (δυαρχία): τα υλικά και τα πνευματικά. Τα πρώτα τα ονομάζει "ιδέες", εκπροσωπούν αυτό που μένει σταθερό παρά τις φαινομενικές αλλαγές του κόσμου. Τα δεύτερα είναι "είδωλα", "σκιές" των ιδεών.
γ) Ο κόσμος δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά σκοπιμότητας Δημιουργός του είναι ο αγαθός Θεός και γι' αυτό ο κόσμος είναι άριστος και τέλειος. Αιτία των κακών δεν είναι ο Θεός αλλά η ύλη.
δ) Η ψυχή είναι ανεξάρτητη από το σώμα αλλά αναπόσπαστα ενωμένη με αυτό. Η συνύπαρξη αυτή επιφέρει πολλά και μεγάλα δεινά στην ψυχή. Γι' αυτό χαρακτήριζε το σώμα "τάφο" και "φυλακή" της ψυχής.
ε) Η ψυχή αποτελείται από τρία μέρη: α) το λογιστικό (σκέψη, μάθηση, φρόνηση). Έδρα του το κεφάλι. β) το θυμοειδές (συναισθήματα) με έδρα του την καρδιά. γ) το επιθυμητικό (φυσικές ανάγκες) με έδρα του την κοιλιά.
Πέθανε σε ηλικία 80 ετών, το 347 π.Χ.

Ανάγκες...

Αν δεν υπερβάλλουμε με τις αισθήσεις,
αν δεν τις φτάσουμε στα όριά τους
οι ανάγκες της σάρκας από μόνες τους
είναι ανίκανες να κατανοήσουν
σε όλη τους την έκταση
τις ανάγκες του πνεύματος...

Ο Σωκράτης...

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 470 π.Χ. Δεν εγκατέλειψε ποτέ την πόλη του παρά μόνο για να συμμετάσχει σε στρατιωτικές αποστολές. Πέθανε το 399 π.Χ. αλλά το τέλος του ήταν ο λαμπρότερος θρίαμβος της διδασκαλίας του.
Ήταν άσκημος, κοντός, φαλακρός και κοιλαράς. Δεν έγραψε τίποτα στη ζωή του. Ό,τι ξέρουμε γι' αυτόν το οφείλουμε στον Ξενοφώντα, στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη.
Ήταν αμείλικτος εχθρός των σοφιστών. Δεν αποδεχόταν τον υποκειμενισμό και τον σχετικισμό τους. Γι' αυτόν οι ηθικές έννοιες έχουν αντικειμενική αξία. Η αρετή διδάσκεται. Κανείς δεν γίνεται με τη θέλησή του κακός, αλλά από άγνοια του καλού.
Σοφός είναι μόνο ο Θεός. Ο άνθρωπος είναι μόνο φιλόσοφος, δηλαδή αναζητητής της αλήθειας. Βάση της φιλοσοφίας του η αυτογνωσία, το "γνώθι σαυτόν". Μέσω αυτής οδηγείται στο "εν οίδα ότι ουδέν οίδα".
Η διδακτική του μέθοδος ήταν πρωτότυπη. Ξεκινά τη συζήτηση προσποιούμενος πως δεν γνωρίζει την αλήθεια και ζητά να τη μάθει μέσα απ' το διάλογο. Βέβαια, στην πορεία αποδεικνύεται το αντίθετο ("σωκρατική ειρωνεία"). Στη συνέχεια, οδηγεί τον συνομιλητή του να ανακαλύψει προοδευτικά την αλήθεια ("μαιευτική").

Οι Σοφιστές

Η προσωκρατική φιλοσοφία τοποθετείται χρονικά τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. Ήταν κυρίως κοσμολογική, δηλαδή ασχολούνταν με τον εξωτερικό κόσμο και τη φύση.
Τον 4ο αιώνα π.Χ. αντικαθίσταται απ' τη λεγόμενη "σωκρατική φιλοσοφία" (Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης) που είναι ανθρωπολογική, βάζει, δηλαδή, στο κέντρο τον άνθρωπο.
Το πέρασμα προς τη νέα πραγματικότητα ανοίγουν οι σοφιστές που κάνουν την εμφάνισή τους από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Διδάσκουν, κυρίως, ρητορική, πολιτική και την τέχνη επιτυχίας στη ζωή.
Τα θέματα που τους απασχολούν είναι ηθικοκοινωνικά. Χρέος κάθε ανθρώπου είναι η αναζήτηση της γνώσης. Οι γνώσεις είναι μέσα επικράτησης στη ζωή. Δεν υπάρχουν αλήθειες αντικειμενικές, όλα είναι υποκειμενικά, προϊόντα των αισθήσεων.
Κυρίαρχη στη σκέψη των σοφιστών είναι η αντίθεση μεταξύ "θέσεως" και "φύσεως". Η πρώτη ταυτίζεται με το "νόμο", είναι τεχνητό δημιούργημα, περιλαμβάνει όσα επινοούν οι άνθρωποι για να εξασφαλίσουν ομαλή κοινωνική συμβίωση. Η δεύτερη περιλαμβάνει το "αληθινό", την ουσία των όντων, το αυθόρμητο, αυτό που πράγματι είμαστε...
Σπουδαιότεροι σοφιστές ήταν:
α) Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (480-410 π.Χ.). Βασικό σημείο διδασκαλίας του το "πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος". Όλα είναι υποκειμενικά ...
β) Αντιφών. Σύγχρονος του Σωκράτη. Πρώτο αγαθό θεωρούσε την παιδεία και πρώτο κακό την αναρχία. Υπέρμαχος της ισότητας των ανθρώπων και πολέμιος των κοινωνικών διακρίσεων.
γ) Γοργίας ο Λεοντίνος (483-375 π.Χ.). Πατέρας της ρητορικής τέχνης. Δίδασκε την άκρα αγνωσία.

Οι Πυθαγόρειοι...

Ο Πυθαγόρας γεννήθηκε στη Σάμο περίπου το 580 π.Χ. και πέθανε το 490 π.Χ. Ο θρύλος τον θέλει γιο του Απόλλωνα, που ενσαρκώθηκε 20 φορές σε σώματα μεγάλων ηρώων της αρχαιότητας. Τον θέλει ακόμη περιπλανώμενο στη γη και στον Άδη, να κάνει θαύματα, να γιατρεύει ασθενείς, να προφητεύει κλπ.
Απ' τους σπουδαιότερους μαθητές του ήταν ο γιατρός Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης, που οι περισσότεροι τον ξέρουμε απ' τον ομώνυμο δρόμο του Παγκρατίου...
Τρία ήταν τα βασικά σημεία της διδασκαλίας του Πυθαγόρα:
1) Η θεωρία της μετενσάρκωσης. Μετά το θάνατο η ψυχή του ανθρώπου δεν χάνεται αλλά μπαίνει σε άλλο σώμα, είτε ζώου, αν η προηγούμενη ζωή της ήταν κατώτερη κι αισθησιακή, είτε σοφού ανθρώπου, αν ήταν ανώτερη και σύμφωνη με τη διδασκαλία των Πυθαγορείων. Μόνο με έντονη πνευματική άσκηση, σιωπή και αυτοέλεγχο εξαγνίζεται η ψυχή, ξεφεύγει απ' τον φαύλο κύκλο των μετενσαρκώσεων και κατακτά τη θεία μακαριότητα.
2) Η θεωρία των αριθμών. Οι Πυθαγόρειοι αποδίδουν στους αριθμούς ιερές ιδιότητες. Ο αριθμός υψώνεται σε "κοσμική αρχή", αποτελεί τη φύση των όντων. Ακόμα και η μουσική υποτάσσεται στη δύναμη των αριθμών...
3) Η αθανασία της ψυχής.

Επαναλήψεις προς εμπέδωση (Α' Οι Μιλήσιοι)

Η προσωκρατική φιλοσοφία αναπτύχθηκε γύρω στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. στην Μ. Ασία. Ονομάζεται και "ιωνική φιλοσοφία" γιατί πατρίδα της ήταν η Ιωνία.
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι ασχολήθηκαν κυρίως με τη μελέτη της φύσης, την οποία θεωρούσαν έμψυχη. Τα πάντα γι' αυτούς έχουν ζωή, πνοή, νου...
Απ' τη Μίλητο κατάγονται: α) ο Θαλής, 624-545 β) ο Αναξίμανδρος, 610-545 και γ) ο Αναξιμένης, 585-528.
Οι τρεις Μιλήσιοι φιλόσοφοι:
α) Πιστεύουν πως όλα παράγονται από μία υλική αρχή (θεωρία του "ενισμού"): το νερό (Θαλής), το άπειρο (Αναξίμανδρος) και ο αέρας (Αναξιμένης).
β) Ασχολούνται αποκλειστικά με τον εξωτερικό κόσμο και τη φύση. Ο άνθρωπος δεν τους απασχολεί καθόλου.
γ) Είναι συγχρόνως φιλόσοφοι και επιστήμονες. Πριν από αυτούς η ερμηνεία του κόσμου ήταν αποκλειστικά μυθική.
δ) Δεν βάζουν όρια στο ανθρώπινο πνεύμα και στη γνώση.

Μια συνταγή...

Όταν φοβάσαι για κάτι
προσπάθησε να του πάρεις τα μέτρα!
Τότε θα καταλάβεις
πως είναι ... μικροπράγματα!

Αμφιβολία και Βεβαιότητα!

Ο κόσμος χωρίζεται σε "Ερωτηματικά" και "Θαυμαστικά", σε "στρατιώτες της Αμφιβολίας" και σε "στρατιώτες της Απόλυτης Βεβαιότητας"!
Όταν συναντάς έναν "άνθρωπο-ερωτηματικό" να μην φοβάσαι. Είναι, σίγουρα, καλός άνθρωπος, δημοκράτης, μπορείς μαζί του να συζητήσεις και να διαφωνήσεις άνετα!
Απεναντίας, οι "άνθρωποι-θαυμαστικά" είναι επικίνδυνοι. Είναι οι "άνθρωποι της Πίστης" ... οι άνθρωποι των αμετάκλητων αποφάσεων! Η Πίστη, οποιασδήποτε μορφής -θρησκευτική, πολιτική, αθλητική-, είναι βία! Πίσω από κάθε πόλεμο όλο και κάποιος "άνθρωπος της Πίστεως" κρύβεται!
Η Αμφιβολία είναι η μητέρα της Ανοχής και της Περιέργειας. Η Πίστη είναι η άμεση, τυφλή και απόλυτη υπακοή! Όμως χρειάζεται έστω και ελάχιστη Πίστη για να βάλεις μπρος ένα εγχείρημα. Χωρίς την Πίστη και την προσήλωση σε έναν σκοπό, π.χ., δεν θα είχαμε ανακαλύψει την πενικιλλίνη, ούτε θα είχαμε εξερευνήσει το ηλιακό μας σύστημα... Είναι αλήθεια πως αν δεν έχεις και λίγη Πίστη-Βεβαιότητα δεν πρόκειται να κερδίσεις καμία μάχη!
Αναζητώντας την χρυσή τομή μπορούμε να πούμε: η Αμφιβολία δεν είναι ιδεολογία αλλά μέθοδος. Μπορείς άνετα να είσαι φιλύποπτος, υποψιασμένος και σκεπτικιστής, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν μπορεί να είσαι καλός χριστιανός, σοσιαλιστής και... Ολυμπιακός!

Το μέλι είναι, ή, απλά, μας φαίνεται γλυκό;

"Αρνούμαι να υποστηρίξω πως το μέλι είναι γλυκό. Μπορώ, όμως, να εγγυηθώ πως μου φαίνεται γλυκό!"
Αυτή η φράση συνοψίζει τη σκέψη των "Σκεπτικών". Πλήρης άρνηση του δογματισμού, απολυτοποίηση της αμφιβολίας.
Ας φανταστούμε πόσο θα άλλαζε η ζωή μας αν σε κάποιες καταστάσεις, προτού φανούμε ιδιαίτερα μαχητικοί, αναρωτιόμασταν: "αυτό που τώρα πιστεύω ως απόλυτα αληθινό, μήπως αύριο μου φανεί απλώς πιθανό;"...

Τα λεφτά...

... είναι σαν την κοπριά!
Αν τα σκορπάς τριγύρω, κάνουν καλό.
Αν τα μαζεύεις σ' ένα σωρό, βρομάνε απάισια!

Πύρρωνας ο ατάραχος...

Ο Πύρρωνας ίδρυσε γύρω στο 320 π.Χ., στην πατρίδα του την Ηλεία, την πρώτη σχολή Σκεπτικισμού.
Δίδασκε ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αξίες και αλήθειες. Τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί εκ φύσεως καλό ή κακό, δίκαιο ή άδικο, αληθινό ή ψεύτικο. Δεν υπάρχει κάτι για το οποίο να μπορούμε να βάζουμε το χέρι μας στη φωτιά.
Βασικό σημείο της σκέψεώς του ήταν και η κατάκτηση της αταραξίας, που την εννοούσε ως απουσία αγωνίας. Ο Πύρρωνας ήταν αδιάφορος για ότι συνέβαινε γύρω του. Μια μέρα, εκεί που περπατούσε με τον δάσκαλό του τον Ανάξαρχο, ο τελευταίος έπεσε μέσα σε έναν βαθύ λάκκο Ο Πύρρωνας δεν τα 'χασε... Συνέχισε να βαδίζει και να συζητά μόνος του. Έπειτα από λίγο, ο Ανάξαρχος τον φτάνει καταλασπωμένος και τον συνεχάρη για την αταραξία που επέδειξε!

Ο ποιητής και οι ηθοποιοί...

Ο Επίκτητος έγραφε:
"Μην ξεχνάς πως είσαι ηθοποιός σ' ένα δράμα που ξετυλίγεται όπως θέλει ο ποιητής: αν το θέλει σύντομο, είναι σύντομο, αν το θέλει μεγάλο, μεγάλο. Αν ο ποιητής θέλει να υποκριθείς έναν ζητιάνο, εσύ κι αυτό το ρόλο πρέπει να τον παίξεις καλά. Το ίδιο έναν ανάπηρο, έναν άρχοντα ή έναν απλό άνθρωπο. Γιατί δική σου δουλειά είναι να παίξεις καλά το ρόλο που σου δώσανε..."

Το "ιερό δικαίωμα της ιδιοκτησίας" πάει περίπατο...

Ο Επίκτητος, στο σημαντικότερο ίσως έργο του, το "Εγχειρίδιον", έγραφε:
Μην πεις ποτέ για τίποτα ότι "αυτό το έχασα", αλλά ότι "το επέστρεψα"!

Εμπιστεύομαι περισσότερο...

... το ένστικτο μιας γυναίκας
παρά τη λογική ενός άντρα!

Λένε πως τα χρήματα ...

... δεν σε βοηθούνε πάντα να κάνεις αυτό που θέλεις

αλλά να μην κάνεις αυτό που δεν θέλεις!

Οι νεοστωικοί...

Ο νέος στωικισμός είναι καθαρά ιταλική υπόθεση. Οι τρεις σημαντικότεροι εκπρόσωποί του ήταν κάτοικοι της Ρώμης.
Ο Σενέκας ήταν ευγενικής καταγωγής και τον διέκρινε η θαρραλέα αντιμετώπιση του θανάτου. Άλλωστε συνήθιζε να λέει: "έπειτα από μένα θα συμβεί ό,τι υπήρχε πριν από μένα"! Επίσης, τα έβαζε και με τους πλούσιους: "Συχνά οι πλούσιοι δεν αξίζουν περισσότερο απ' τις τσάντες που χρησιμοποιούν για να κουβαλάνε τα χρήματα. Αυτοί δεν είναι άνθρωποι αλλά εξαρτήματα"! Βέβαια, οι απόψεις του δεν τον εμπόδιζαν να επιδιώκει το αυγάτεμα της δικής του περιουσίας. Επί Νέρωνα κατέλαβε υψηλό πολιτικό αξίωμα και οι κακές γλώσσες έλεγαν πως πίεζε τους μελλοθάνατους να του μεταβιβάσουν τις περιουσίες τους...
Ο Επίκτητος ήταν δούλος του απελεύθερου Επαφρόδιτου (δηλ. ενός πρώην δούλου). Το μεγάλο πρόβλημα της ζωής του (ήταν κουτσός) μάλλον συνέβαλε στο να μην λατρεύει ιδιαίτερα τη ζωή. Ούτε φαίνεται να είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση την ιδιοκτησία. Γι' αυτό συνήθιζε να λέει: μην πεις ποτέ ότι αυτό "το έχασα" αλλά ότι "το επέστρεψα"!
Ο Μάρκος Αυρήλιος έγινε αυτοκράτορας στα σαράντα του. Αν η κακοδαιμονία του Επίκτητου ήταν η σκλαβιά και η χωλότητα, του Μάρκου Αυρήλιου ήταν το κέρατο και τα υποπροϊόντα του. Η γυναίκα του Φαυστίνα τα έφτιαχνε με τους μονομάχους ενώ ένας απ' τους "γιους του", ο Κόμοδος, ήταν βέρος εγκληματίας!
Σε μια πολεμική εκστρατεία το 181 μ.Χ. κόλλησε πανούκλα, αλλά αντιμετώπισε την κατάσταση πολύ στωικά: ξάπλωσε σ' ένα κρεβάτι, τράβηξε το σεντόνι πάνω απ' το κεφάλι του και περίμενε το θάνατο...

Εσείς τι είστε; Στωικοί ή Επικούρειοι;

Ο Στωικός πιστεύει ακράδαντα στην ηθική του αποστολή. Πρέπει πάση θυσία να την επιτελέσει! Χρειάζεται πάντα έναν μεγάλο στόχο που θα δίνει νόημα στη ζωή του. Κι επειδή φοβάται πως ο στόχος αυτός μπορεί να πραγματοποιηθεί στ’ αλήθεια, ο στωικός τον διαλέγει πολύ δύσκολο, ίσως απραγματοποίητο και εκτός των δυνατοτήτων ενός φυσιολογικού ανθρώπου! Σημασία έχει να μπορείς να υποφέρεις στο όνομα κάποιου πράγματος που έχει ηθική σημασία.

Στωικοί είναι όσοι πιστεύουν στο μεγάλο, στο μοναδικό, στο αιώνιο. Είναι προφανές πως δεν το βρίσκουν ποτέ, αυτό όμως δεν τους απαλλάσσει απ’ την επίμονη αναζήτησή του, δίχως ποτέ να συμβιβάζονται. Ή όλα ή τίποτα!

Στωικοί είναι οι αληθινοί χριστιανοί που δεν συμβιβάζονται με τίποτα άλλο εκτός απ’ το κέντρο του παραδείσου.

Στωικοί είναι και οι μαρξιστές που βάζουν σκοπό της ζωής τους να εξασφαλίσουν την Δικαιοσύνη για όλους ανεξαιρέτως, έστω και αν ενδιαμέσως προβλέπονται επαναστάσεις, δικτατορίες και άλλες δυσάρεστες καταστάσεις!

Ο Επικούρειος είναι εντελώς άλλη πάστα. Επειδή έχει επίγνωση της αστάθειας της ζωής θέτει στον εαυτό του μικρούς και πραγματοποιήσιμους στόχους.

Επικούρειος είναι ο υπάλληλος που ζητάει αύξηση εδώ και τώρα για να αγοράσει ένα καινούργιο αμάξι.

Επικούρειος είναι κι αυτός που ψηφίζει ένα κόμμα όχι για ν’ αλλάξει την κοινωνία αλλά για να βελτιώσει λίγο τη ζωή του.

Οι Επικούρειοι είναι, συνήθως, άτομα πιο γαλήνια, συμφιλιωμένα με τον κόσμο, σχεδόν πάντα χαμογελαστά και μάλλον περιφρονούν την πολιτική.
Οι Στωικοί, αντίστοιχα, είναι δουλευταράδες, δίνονται ολότελα σε ό,τι ασχολούνται, ακόμη κι όταν παίζουν χαρτιά...

Δεν φτάνει μόνο η αρετή!

Ο Παναίτιος και ο Ποσειδώνιος, οι βασικοί εκπρόσωποι του μέσου Στωικισμού, συνήθιζαν να λένε:

"Μόνη της η αρετή δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ευτυχία. Χρειάζεται και η υγεία καθώς και λίγα λεφτά!"...

Μίλα μου, μίλα μου...

Ο Ζήνωνας έλεγε:
"Έχουμε δύο αυτιά κι ένα στόμα, ακριβώς γιατί
πρέπει περισσότερο ν' ακούμε και λιγότερο να μιλάμε".

Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που ...

α) Κάνει την παράλογη για την εξέλιξη επιλογή να ζευγαρώνει χωρίς να αναπαράγεται.

β) Έχει την έμμονη ιδέα να αναλύει τον εαυτό του.

γ) Τρώει μέχρι σημείου να καταστρέφει την υγεία του.

δ) Περιφρουρεί το χώρο του με πόρτες, τοίχους και φράχτες όμως, αν αισθανθεί απομονωμένος πέφτει σε κατάθλιψη.

ε) Σκέφτεται τις συνέπειες των πράξεών του και μπορεί να δρα ακόμα και ενάντια στο προσωπικό του συμφέρον (αν και αυτό δεν συμβαίνει πολύ συχνά...)

Είχε γνωρίσει ο Ζήνωνας την Κιμ Μπάσιντζερ;

"Μεταξύ ηδονής και οδύνης δεν υπάρχει διαφορά. Το μόνο που αξίζει είναι η αρετή!"
Αυτή, με δυο λόγια, είναι η ηθική του Ζήνωνα.
Σα να λέμε ότι ανάμεσα στο να 'χω έναν πονόδοντο και στο να κάνω έρωτα με την Κιμ Μπάσιντζερ, δεν θα έπρεπε, θεωρητικά, να αντιληφθούμε καμία διαφορά;

Πόσο τσιφούτης ήταν ο Ζήνωνας;

Ο Ζήνωνας, αφού υπήρξε μαθητής του κυνικού Κράτη και άλλων για λίγα χρόνια, αυτονομήθηκε κι άρχισε να παραδίδει ο ίδιος μαθήματα στην Ποικίλη Στοά του Πολυγνώτου, εκεί που μερικά χρόνια νωρίτερα οι τριάκοντα τύραννοι είχαν εκτελέσει 1.400 Αθηναίους. Από τη λέξη "στοά" οι οπαδοί του ονομάστηκαν στωικοί ή "φιλόσοφοι της Στοάς"!

Ο Ζήνωνας, ως άνθρωπος, ήταν σοβαρός και από ηθικής απόψεως ανεπίληπτος. Απέφευγε να ερωτοτροπεί ακόμη και με αγόρια, κάτι που ήταν πολύ της μόδας στην εποχή του. Σ' όλη του τη ζωή πήγε με μια-δυο πόρνες, έτσι για να του φύγει η περιέργεια και να επιβεβαιώσει πως ήταν φυσιολογικός.

Μια νύχτα, κάποια πανέμορφη αυλητρίδα παρουσιάστηκε γυμνή στο κρεβάτι του. Αλλά ο δάσκαλος την πάσαρε ευγενικά στο νεότερο μαθητή του, κάποιον Περσαία. Οι κακές γλώσσες διέδωσαν πως το έκανε γιατί δεν ήθελε να την πληρώσει...

Στωικοί και Επικούρειοι ...

Στόχος και των δύο σχολών ήταν να πετύχουν το ίδιο ιδανικό: τη ζωή με σωφροσύνη.
Οι Επικούρειοι, όμως, ταύτιζαν τη σωφροσύνη με την ηδονή ενώ οι στωικοί με το καθήκον...