Η διαθήκη ενός Στωικού!

Μην κλάψετε στην κηδεία μου ανθρώποι!

Την ώρα την αληθινή της λύτρωσης

παράφωνο είν το κλάμα...

Μαύρα φορέματα; Άχρηστα! Η λύπη στην ψυχή φωλιάζει...

Στεφάνια; Μα υπάρχουνε και πεινασμένοι...

Παπάδες; Όχι τέτοιαν ώρα επαγγελματίες...

Ψαλμωδιές; Να παίζει μόνο Βέρντι...

Σκεπάστε μου το πρόσωπο!

Γιατί, όσο κι αν προσπάθησα,

μιαν κάποια φιλαρέσκεια

κι εδώ με συντροφεύει!

Τ' άψυχο κορμί

γυμνό αφήστε, όπως γεννήθηκε!

Μην ντρέπεστε

για ό,τι χαρίζει η φύση...

Άστε με όπως με βρει ο θάνατος!

Μη φτιάχνετε θανάτου στάσεις...

Γραβάτες και κουστούμια; Ας μείνουν σπίτια σας...

Τιμημένα είν της δουλειάς τα ρούχα!

Επιθυμία στερνή: δέστε πολλούς θανάτους!

Ζήστε μαζί μου, για μια φορά, αληθινή κηδεία...

Εσείς πώς βλέπετε μια ανθισμένη αμυγδαλιά; (Σχέση φιλοσοφίας-θεολογίας-επιστήμης)

Βάζοντας η φιλοσοφία το κρίσιμο ανθρωπολογικό ερώτημα "τι είναι άνθρωπος;" και προσπαθώντας να το απαντήσει, βρέθηκε εξ αρχής αντιμέτωπη με τη θρησκεία και, λίγο αργότερα, με την επιστήμη.

Στη θρησκεία ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει τον εαυτό του πλήρως μόνο ξεκινώντας απ' το Θεό! Η αυτονομία του ανθρώπου δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, γι' αυτό και η φιλοσοφία θεωρείται "ύβρις" και περιφρόνηση της καθαγιασμένης τάξης! Τις φιλοσοφικές διακηρύξεις για ελευθερία και ηθικό ανθρωπισμό τις ερμήνευσε ως εκκοσμίκευση (δηλ. αποϊεροποίηση) των χριστιανικών αρχών. Παρερμήνευσε την αντιεκκλησιαστική αιχμή πολλών νεοτερικών κινημάτων, αδυνατόντας να συλλάβει τον περιστασιακό χαρακτήρα της περιρέουσας πολεμικής ατμόσφαιρας. Την επιχειρούμενη αυτονόμηση της ηθικής απ' τις δογματικές αγκυλώσεις την έκρινε ως "απελευθέρωση από την ηθική" ή ως "ηθική σύγχυση"...

Αλλά και η επιστήμη, μόλις χειραφετήθηκε και ενηλικιώθηκε, έσπευσε να στραφεί κατά της φιλοσοφίας. Την κατηγόρησε ως απαρχαιωμένη, άχρηστη, θεωρητική, που θέτει ανούσια ή λανθασμένα ερωτήματα.

Όμως, η φιλοσοφία είναι εκείνη που υπενθυμίζει στην επιστήμη ότι ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από "μηχανή", ότι την ανθισμένη αμυγδαλιά μπορούμε να τη δούμε όχι μόνο με τα μάτια του ξυλοκόπου αλλά κι ενός ερωτευμένου ζευγαριού...

Η επιστήμη κινείται στο χώρο των μέσων ενώ η φιλοσοφία των σκοπών. Η επιστήμη προσεγγίζει πάντοτε ένα μόνο μέρος του ανθρώπου ενώ η φιλοσοφία προσπαθεί ν' αγκαλιάσει ολόκληρο τον άνθρωπο!

Ο Φιλόσοφος είναι ένα μικρό παιδί!

H φιλοσοφία δεν έχει έτοιμες λύσεις ούτε προσφέρει συνταγές. Κάθε φιλοσοφική τοποθέτηση περιέχει περισσότερα ανοιχτά ερωτήματα παρά απαντήσεις.
«Ένα ξέρω ότι τίποτα δεν ξέρω» έλεγε ο Σωκράτης! Για να συμπληρώσει ο Μητρόδωρος ο Χίος: «ούτε κι αυτό ξέρω»!
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος («Η ηθική συνείδηση και τα προβλήματά της» εκδ. Γαλαξίας) γράφει: «Φιλοσοφώ σημαίνει ότι ξανακάνω κάτι πρόβλημα. Ενώ, δηλαδή, κατά την κοινή αντίληψη ένα θέμα είναι ξεκαθαρισμένο, εγώ το ξανακάνω πρόβλημα! Πώς; Το σκέφτομαι πάλι απ’ την αρχή!
Ο Michael Landmann (Was ist Philosophie) προσθέτει: «σε κάθε μία από τις θέσεις του ο φιλόσοφος διατηρεί μια εσωτερική απόσταση. Στη φιλοσοφία ανήκει η αμφιταλάντευση μεταξύ της υποστήριξης μιας θέσης και της εκ νέου αμφισβήτησής της».
O φιλόσοφος είναι «αντιστασιακός» της σκέψης. Είναι άνθρωπος στρατευμένος μεν αλλά με κριτική διάθεση, με ευαισθησία και ζωντάνια, με ανοιχτοσύνη και όρεξη για διάλογο. Ο δογματισμός και η προκατάληψη δεν έχουν θέση.
«Φιλόσοφος» δεν είναι τίτλος υπεροψίας αλλά αναγνώριση των ορίων μας. Είναι τίτλος μετριοφροσύνης. Ο φιλόσοφος δεν διαλέγεται με τους άλλους ως σοφός, ως κάτοχος της αλήθειας, δεν ργτορεύει εκ του ασφαλούς. Είναι συν-αναζητητής, γεμάτος απορίες τις οποίες θέλει να μοιράζεται με τους άλλους. Είναι στοχαστικός και φιλοθέωρος αλλά όχι αμέτοχος κριτής ή ουδέτερος παρατηρητής. Ξέρει να αντέχει την αντιφατικότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων αλλά και τα πολλά ανοικτά ερωτήματα. Μοιάζει να έχει φορτωθεί ένα βάρος που δυσκολεύεται να σηκώσει δεν μπορεί όμως και να το αποθέσει. Αυτή η κατάσταση του προσδίδει διαρκώς μια νεανική πνοή!
Κλείνουμε με ένα απόσπασμα του Jostein Gaarder απ’ τον «Κόσμο της Σοφίας»: «Ο φιλόσοφος δεν καταφέρνει ποτέ να σταθεί απέναντι στον κόσμο χωρίς απορία και θαυμασμό. Δεν κατάφερε ποτέ να συνηθίσει τον κόσμο. Γι’ αυτόν ο κόσμος εξακολουθεί να είναι κάτι το ακατανόητο. Οι φιλόσοφοι και τα μικρά παιδιά έχουν κάτι κοινό. Ο φιλόσοφος μένει για όλη του τη ζωή παιδί και συνεχίζει, όσο ζει, να θαυμάζει και να απορεί με τον κόσμο, όπως κι ένα παιδί.
Φιλόσοφοι μπορούμε και πρέπει να γίνουμε όλοι…

"Παιδεία" ή εκπαίδευση;

Oι αρχαίοι Έλληνες συνέδεαν τη φιλοσοφία και την παιδεία με το «σχολήν άγειν»!
«Σχολή» σήμαινε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής με τον οποίο διευρύνεται ο νους, ξεπερνιέται η λογική της καθημερινότητας και του πραγματισμού της, δύνεται προτεραιότητα στην ελευθερία αντί της ανάγκης.
Ένα σχολείο για να είναι «σχολή» πρέπει να ταυτίζεται με το πνεύμα της «παιδείας», δηλαδή την ανθρωποποιία, τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου! Να είναι χώρος υπέρβασης κι όχι καλλιέργειας της χρησιμοθηρικής λογικής.
Η «παιδεία» δεν μπορεί να συρρικνώνεται σε κάποια «δευτερεύοντα» μαθήματα. Ούτε ν’ αντικαθίσταται με την «εκπαίδευση» που έχει περισσότερο σχέση με την ειδίκευση, τη γνωσηθηρία, τον επαγγελματισμό.
Ο φιλόσοφος Αρίστιππος ο Κυρηναίος έλεγε: Καλύτερα να είσαι ζητιάνος παρά απαίδευτος. Ο πρώτος έχει ανάγκη χρημάτων, ο δεύτερος ανθρωπισμού!

Φυσική επιλογή ή συμπόνια; (Νίτσε ή Σοπενάουερ;)

Ο Σοπενάουερ θεωρεί ως βάση της ηθικής ζωής τη συμπόνια. Έτσι ονομάζει την «άμεση, ανεξάρτητη από κάθε υπολογισμό, σχεδόν ενστικτώδη, μετοχή στον πόνο του άλλου».
Με τη συμπόνια ο άνθρωπος υπερβαίνει τα εγωιστικά κίνητρα, γκρεμίζει το μεσότοιχο που τον χωρίζει απ’ τους άλλους.
Η «αρχή της συμπόνιας» κρύβει και μια μεταφυσική διάσταση: πίσω απ’ τη φαινομενική πολλαπλότητα και ποικιλία των ανθρώπων κρύβεται η κοινή φύση και ουσία τους. Έτσι επέρχεται μια ταύτιση του ενός ατόμου με τα άλλα, το «μη εγώ» γίνεται «εγώ»!
Η συμπόνια είναι η μόνη δύναμη ενάντια στην απανθρωπιά και στη βαρβαρότητα! Γίνεται η βάση και το κίνητρο για την κατάργηση των απάνθρωπων σχέσεων καταπίεσης.
Για το Νίτσε, όμως, η συμπόνια είναι το πιο επικίνδυνο ελάττωμα του ανθρώπου! Γιατί αντιτίθεται στο νόμο της εξέλιξης και της φυσικής επιλογής! Με τη συμπάθεια διατηρούμε στη ζωή κάτι που είναι έτοιμο να πεθάνει. Αυτό όμως αποτελεί καταστροφή για την ανθρωπότητα.
Για το Νίτσε η συμπόνια είναι «η αρετή των ξεπεσμένων»! «Ο άνθρωπος», λέει, «χάνει τη δύναμή του όταν συμπονεί»!
Ο, κατά το Νίτσε, «άνθρωπος της συμπόνιας» είναι υποκριτής και ματαιόδοξος! Στην πραγματικότητα επιζητά την αυτοεπιβεβαίωση και την ηδονή: απολαμβάνει το συναίσθημα της συμπόνιας και βιώνει την έμπρακτη εκδήλωσή της ως άσκηση δύναμης…

Το "αιώνιο σκάνδαλο"...

Ο Γερμανός φιλόσοφος Φόιερμπαχ (1804-1872) ερεύνησε, μεταξύ άλλων, και την προέλευση της έννοιας Θεός. Και ανακάλυψε τις ρίζες της μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο!

Ο Θεός, είπε, δεν είναι τίποτε άλλο παρά αντανάκλαση των ανθρώπινων φόβων, επιθυμιών, πόθων κι ελπίδων!

Στο πιο γνωστό έργο του "Η ουσία του Χριστιανισμού" (1841) γράφει: "Αυτό που ο άνθρωπος δεν είναι πραγματικά αλλά επιθυμεί να γίνει, το κάνει Θεό του! ... Οι Θεοί είναι η εκπλήρωση των επιθυμιών του ανθρώπου"...

Η άποψη αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή ως "θεωρία της προβολής" σύμφωνα με την οποία ο Θεός είναι το προβεβλημένο σύμβολο του ανθρώπου! Ο άνθρωπος κοιτάζεται στον καθρέφτη, εξειδανικεύει τον εαυτό του και αυτό που προκύπτει το ονομάζει Θεό...

Η θεωρία όμως αυτή δεν μπορεί να ισχύσει στον Χριστιανισμό. Ο άνθρωπος πλάθει με τη φαντασία του το Θεό συνήθως λαμπρό, μεγαλειώδη, παντοδύναμο! Όμως ένας ταπεινωμένος και σταυρωμένος Χριστός δεν χωρά στον ανθρώπινο νου ούτε αντιστοιχεί στις επιθυμίες του ανθρώπου!

Γι' αυτό και ο Χριστός είναι το "αιώνιο σκάνδαλο" τόσο για τη θρησκεία όσο και για την αθεϊα...

Η γειτόνισσα της διπλανής πόρτας...

Η φιλοσοφία αποτελεί τη «μαύρη τρύπα» της πνευματικής μας ζωής!
Ποιος να φταίει άραγε;
Φαινομενικά ευθύνεται το δήθεν στρυφνό και ακατανόητο γνωστικό της αντικείμενο…
Αλλά τη βασική ευθύνη φέρουν οι ειδικοί του τομέα. Ο εξειδικευμένος λόγος και η ορολογία των ειδικών της φιλοσοφίας χτίζουν ένα αδιαπέραστο για τους πολλούς τείχος που μας αποθαρρύνει ν’ ασχοληθούμε με το αντικείμενό τους!

Έτσι, οι ίδιοι κερδίζουν σε σοβαροφάνεια κι εντυπωσιάζουν με την ευρυμάθειά τους αλλά σίγουρα δε νοιάζονται για τη διάδοση της γνώσης.

Είναι σα να σου λένε: «τι καταλαβαίνεις εσύ από φιλοσοφία; Σώπαινε και να ευχαριστείς το Θεό που σε ανεχόμαστε να υπάρχεις!».
Η εξειδικευμένη-τεχνική γλώσσα των ειδικών είναι παλαιό κακό που προσβάλλει κάθε κλάδο της γνώσης! Εξασφαλίζει στους λίγους φήμη, σπουδαιότητα, δύναμη και χρήμα! Οι ειδικοί της γνώσης φοβούνται μήπως μια ενδεχόμενη απλότητα έκφρασης θεωρηθεί άγνοια.
Περισσότερο όμως τρέμουν με την ιδέα ότι ο «δικός τους θησαυρός» μπορεί να πέσει στα βέβηλα στόματα του «αμαθούς όχλου»! Μόλις πάρουν είδηση πως θέλεις να πραγματευτείς το αντικείμενό τους με την απλότητα που του ταιριάζει, ξινίζουν τα μούτρα τους κι αμέσως σε στιγματίζουν ως «εκλαϊκευτή»! Και το προφέρουν με έναν τρόπο σα να σε λεν «εκπορνευτή»!
Αυτή ακριβώς είναι η φιλοδοξία μου από τούτες τις ηλεκτρονικές σελίδες. Να αποδείξω πως η φιλοσοφία δεν είναι η απλησίαστη αριστοκράτισσα της Εκάλης αλλά η γειτόνισσα της διπλανής πόρτας…

Έτσι γεννήθηκε η φιλοσοφία!

Ο Αδάμ εκείνο το βράδυ ήταν ευτυχισμένος. Όλα του είχαν πάει όπως τα ήθελε! Είχε κατορθώσει να σκοτώσει ένα νεαρό ελαφάκι, τρυφερό και κρεατωμένο, τό γδαρε με το λέπι του και το αργόψησε στη φωτιά.

Ως κι η Εύα, η γυναίκα του, έφαγε του σκασμού. Μετά έκαναν έρωτα. Η Εύα ξαναμπήκε στη σπηλιά κι εκείνος έμεινε εκεί έξω να σκέφτεται. Έκανε πολύ ζέστη και δε νύσταζε. Ξάπλωσε στο χορτάρι και βάλθηκε να κοιτάζει τον έναστρο ουρανό.

Ήταν μια αφέγγαρη αυγουστιάτικη νύχτα. Χιλιάδες χιλιάδων φωτεινά σημαδάκια έλαμπαν πάνω απ' το κεφάλι του. Τι ήταν αυτές οι φωτιές; αναρωτήθηκε ο Αδάμ. Ποιος τις είχε ανάψει εκεί ψηλά στον ουρανό; Μήπως κάποιος θεός;

Κι έτσι γεννήθηκε μαζί, η θρησκεία και η επιστήμη, ο φόβος του αγνώστου και η περιέργεια της γνώσης!

Και, συνεπώς, η φιλοσοφία...